آگاهی و دانستن از نیاز های اصلی بشر است و «دنیای مجازی اینترنت» در حال حاضر به خوبی توانسته است به این نیاز ها پاسخ مطلوبی دهد و کاربران فضای مجازی در اینترنت به دنبال پاسخ سوال هایی هستند که در دنیای واقعی ممکن است هیچ گاه به آن دست نیابند.
فناوری اطلاعات با سرعت شگفت انگیری تمام ارکان حیات بشری ازجمله مقوله ی نظم و امنیت و آرامش عمومی را دستخوش تحولات و دگرگونی های اساسی نموده است.
در سال های اخیر، ارتباط از طریق فضای مجازی جایگاه قابل توجهی در بین نسل جوان جامعه ما پیدا کرده است. شبکه های اجتماعی در ابعاد مختلف زندگی افراد (فردی و اجتماعی)، شکل دهی هویت بشر و حتی روی ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی جوامع نیز تأثیر بسزایی دارد.
همچنین شکل گیری و نشر شایعات، امکان نقض حریم خصوصی افراد، بحران هویت و انزوای اجتماعی از تبعاتی است که شبکه های اجتماعی در شکل گیری آنها به ویژه در قشر جوان نقش داشته است.
به منظور بررسی چگونگی توسعه و فراگیر شدن شبکه های اجتماعی و علل استفاده ناصحیح از این رسانه های نوظهور در کشور سراغ یکی از کارشناسان ارتباطات و فناوری اطلاعات و مدیر گروه ارتباطات دانشگاه آزاد اسلامی تبریز رفتم.
“مهران صمدی” به علل ظهور بی مقدمه شبکه های اجتماعی در کشور اشاره کرد و افزود: در فقدان برنامه ریزیهای فرهنگی درست، فقدان برنامه سازیهای درست از طریق رسانه هایی مانند صدا و سیما، طیف جوان مطالبات، نیازها و دغدغه هایی داشتند که هیچ وقت سرباز نکرده بود و هیچ زمانی اجازه ظهور و بروز نیافته بود و با آمدن شبکه های مجازی، این دسته از اقشار جامعه احساس می کنند یک فضای آزاد و یک تنفس گاه پیدا کرده اند که از این طریق می توانند مطالبات خود را بروز دهند و در نهایت این محیط ها دچار انفجار اجتماعی می شوند و هرکاری که دلشان می خواهد در این فضاها انجام می دهند.
وی اظهار داشت: زمان توسعه رسانه های تعاملی و افزایش رسانه های دیداری ، شنیداری و نوشتاری غیر دولتی در ایران فرا رسیده است؛ علاوه بر آن بالا بردن سواد رسانه ای جامعه و تولید محتوای کیفی مطابق فرهنگ ایرانی و اسلامی در شبکه های اجتماعی و رسانه ها می تواند تا اندازه ای اوضاع را تلطیف و جوانان و مردم را علاقمند به استفاده از این رسانه ها کنند.
این استاد مدیریت رسانه، تولید محتوای مطلوب رسانه ای و شکل گیری رسانه های تعاملی از سوی گروه های خودی و متخصص و دلسوز در شبکه های اجتماعی را امری ضروری دانست.
صمدی با تاکید بر ضرورت شبکه های اجتماعی اذعان داشت: اغلب مخاطبان اولویت های مشخصی برای مواجهه با رسانه ها ندارند و معمولا طبق عادت عمل می کنند و این مساله زمینه را برای کنترل ذهن مخاطب توسط رسانه ها فراهم می کند، هنگامی که از مردم سوال می شود که آیا باور دارند رسانه ها بر شخصیت شان تاثیر گذار است یا نه، ۸۸درصد پاسخ شان منفی است.
شبکه های اجتماعی را برای دانش آموزان به فرصت تبدیل کنیم
آسیب شبکه های اجتماعی
وی در ادامه به آسیب شبکه های اجتماعی و مجازی اشاره کرد و گفت: خستگی زودرس ، اضطراب ، کج خلقی ، بی قراری، بی توجهی به سلامت شخصی و آسیب های بی شمار روانی و جسمی نیز از پیامدهای منفی استفاده غیر ضروری و غیر اصولی از شبکه های اجتماعی است و علاوه بر آن نشر افکار جریان های انحرافی، عرفان های کاذب را به وفور می توان در این شبکه ها دید.
وی با اشاره به شکل گیری نظریه دو جهانی شامل جهان مجازی و جهان فیزیکی گفت : دنیای ارتباطات ما را به سمت جهان مجازی برده است که کنجکاوی در زندگی دیگران و تبادل آنی محتوا و متن و عکس و فیلم و انتشار سریع هر گونه خبر و اطلاعات علمی و غیر ضروری از ویژگی های آن است.
نظریه دو جهانی
صمدی در ادامه با اشاره به نظریه دوجهانی گفت: ظهور جهان مجازی به موازات جهان فیزیکی، ترکیب های پنج گانه ای را موجب شده که تغییراتی بزرگ و پارادایمیک در «فضای زندگی» به وجود آورده است.
وی اظهار داشت: فیزیکی _ مجازی شدن، فرآیندی است که دو فضایی بودن را در تمام شئون زندگی انسانی مسلط ساخته است. افراد در چنین فضایی که به صورت جهانی در محل خود زندگی می کنند و به صورت شبانه روز در معرض ارتباطات تازه با جهان اجتماعی هستند و به دنبال آن با ارزش ها، هنجار ها، آیین ها و امور تازه ای مواجه و آشنا می شوند.
کارشناس ارتباطات و فناوری اطلاعات به انواع رسانه های اجتماعی اشاره کرد و اذعان داشت: شبکه های اجتماعی، کامیونیتی های محتوایی، تالارهای گفت و گو، وب نوشته ها، ویکی ها، پادکست ها و میکرو وبلاگ ها از جمله انواع رسانه ها هستند که می توان به آنها اشاره کرد.
صمدی با اشاره به قابلیت های رسانه های اجتماعی، تصریح کرد: تولید، مبادله، تعامل، چند سویه گی به جای دو سویه گی، نمایش محتوا، به اشتراک گذاشتن پیام، مشارکت کردن در پیام دیگران، تشکیل کلوپ های پیام، تشکیل کلوپ های تصوری و به رای گذاشتن پیاماز جمله قابلیت های رسانه ها هستند.
وی ادامه داد: از دیگر ویژگی شبکه های اجتماعی می توان به پیش برد هویت بشری به سمت واقعی شدن، علاقه مندی به اشتراک فوری محتوا، تعمیق دوستی ها، افزایش اعتماد در مقایسه با وب گاه ها، حلقه های کوچک بجای مخاطبین انبوه، قدرت کندوسازی، افزایش قابلیت استناد( شنیدن کِی بُود مانند دیدن)، استفاده از چند رسانه ای، ادغام فناوری ها، پرستیژ، قابلیت گپ یا چت، نقد بی رحمانه، دنبال کردن و دنبال شدن، بازنشر، خودجمعی ( همه چیز را همگان دانند و همگان زاده نشده اند)، جهانی بودن، سرگرمی و گاف گیری، کاهش هرزه گردی، جستجو کردن و جستجو شدن، اطلاع رسانی و خبر رسانی، رسانه ی نسل جوان، رسانه ی جایگزین، ترکیب با تلفن همراه، شفافیت، ابتکار و خلاقیت، ساختار مردم سالارانه، افزایش سرمایه اجتماعی، تحرک اجتماعی و ارتباطات غیر رسمی نام برد.
انواع کاربران شبکه های اجتماعی
مدیر گروه ارتباطات دانشگاه آزاد اسلامی تبریز در خصوص انواع کاربران شبکه های اجتماعی اذعان داشت: کاربران ماهر شبکه های اجتماعی با میانگین سنی ۲۷ سال، سرگرمی با میانگین سنی ۲۹ سال، تجاری با میانگین سنی ۳۳ سال، فراغتی با میانگین سنی ۴۵ سال را شامل می شود.
صمدی به شایع ترین انواع اعتیاد اینترنتی خاطر نشان کرد و گفت: استفاده وسواس گونه از اینترنت با حداقل ۸ ساعت در روز یا ۳۸ ساعت در هفته صرف وقت که علائم آن، خستگی زودرس، اضطراب، کج خلقی، بی قراری، خیال بافی، انزواطلبی، چاقی و بی توجهی به سلامت شخصی است. شایع ترین انواع اعتیاداینترنتی می توان به روابط سایبری، خرید، جست وجو و ذخیره، بازی و سایبرسکس اشاره کرد.
وی به پیامد های منفی شبکه های اجتماعی اشاره کرد: شکل گیری و نشر سریع شایعات، امکان نقض حریم خصوصی، انزوای اجتماعی، دوگانگی فرهنگی، کاهش ارتباطات حضوری و چهره به چهره، افزایش شکاکیت و تمایل به آزمودن پایبندی همسر، تمایل به برقراری ارتباط با دوستان از جنس مخالف قبل از ازدواج، در ۲۰ درصد طلاق های ثبت شده در انگلستان، رد شبکه های اجتماعی وجود دارد.
وی در ادامه پیامد های منفی، شبکه های اجتماعی تاکید کرد: هرچه مدت زمان عضویت، میزان استفاده، فعالیت و مشارکت کاربر بیشتر باشد، هویت ملی ضعیف تر می شود. تبلیغات ضد دینی و القاء شبهات، انزوا طلبی و خانواده گریزی، تفاوت معیار های دوست یابی، نزول کیفیت ارتباطات و کاهش احساسات، متن گرایی، شکل گیری هویت کاذب، افزایش تعارض بین فرزندان و والدین از دیگرعوامل پیامد های منفی شبکه های اجتماعی هستند.
استاد مدیریت رسانه با بیان نتایج برخی تحقیقات در حوزه شبکه های اجتماعی اذعان داشت: مهم ترین اهداف کاربران برای پیوستن به شبکه های اجتماعی، پیگیری روابط دوستی و وابستگی های خانوادگی و فامیلی( انسجام اجتماعی)، احساس تعلق به گروه ها در شبکه ها است که استفاده از شبکه های اجتماعی تا حدی زمان تماشای تلویزیون را کاهش داده است.
صمدی تاکید کرد: بین متغییر اهمیت و هزینه برای بدن با مدت زمان عضویت، میزان استفاده، میزان مشارکت و فعال بودن کاربران، واقعی تلقی کردن محتوای فیس بوک و تحصیلات در بین هر دو جنس رابطه مستقیم وجود دارد.
وی تصریح کرد: نتایج برخی تحقیقات در حوزه ی شبکه های اجتماعی نشان می دهد که دانش آموزان ۱۲ الی ۱۸ ساله ای که به میزان زیادی از اینترنت استفاده کرده اند، خود اظهار داشته اند که روابط خانوادگی شان دچار آفت و اختلال شده؛ اما روابط دوستانه آنها، گسترده تر و مؤثرتر شده است.
پسلرزه شبکه های اجتماعی در خانواده
مدیر گروه ارتباطات دانشگاه آزاد اسلامی تبریز ادامه داد: کاربرانی که مدت زمان بیشتری را در فضای شبکه های اجتماعی حضور دارند و در استفاده از شبکه های مجازی بی هدف باشند، از نظر پایبندی به باورهای دینی کم رنگ و در مرتبه پایین تری قرار خواهند گرفت و برعکس هر چه کاربران بیشتر در معرض و مواجهۀ محتوای خبری، علمی و آموزشی شبکه های اجتماعی باشند و در استفاده از شبکه های مجازی اهداف ابزاری و کاربردی داشته باشد، بیشتر احتمال دارد که هویت دینی آنان حفظ شده و در قالب سنتی باقی بماند.
صمدی در بخش دیگری از گفت وگو با نصر با بیان اینکه توان رقابت رسانههای اجتماعی داخلی با نسخههای خارجی از دو بعد قابل مطالعه و بررسی است، گفت: بعد اول «مالکیت رسانه» و بعد دوم «قابلیت و غنای رسانه» است. در بعد اول ترجیح اغلب ما این است که اطلاعات و محتوای خود را در رسانه ای به اشتراک بگذاریم که امنیت بیشتری داشته و در مالکیت خودمان باشد، چون مدیران بسیاری از شبکههای غربی اعتراف کرده اند که در برخی کشورها و در شرایط خاص، تحت فشار دولت آمریکا ناچار شده اند که اطلاعات و محتوای کاربران را در اختیار سرویسهای جاسوسی قرار بدهند، پس هیچ شکی نیست که امنیت شبکه ها و رسانههای غربی ضمانتی ندارد.
وی ادامه داد: از بعد «قابلیت و غنای رسانه» نیز اگر نسخه داخلی بتواند انتظارات کاربران را از نظر انتقال داده و نماد برطرف کند، قطعاً با اقبال مواجه خواهد شد. بر همین اساس باید قابلیتهایی نظیر نزدیکی و قابل لمس بودن، دسترسی آسان، توانایی مشارکت بالا و قابل استفاده برای همه، بر خط بودن و تغییرپذیری به سایتها و شبکههای اجتماعی داخلی افزوده شود.
وی در پایان این طور نتیجه گیری کرد: در حال حاضر اینترنت ابزاری مناسب برای توسعه ی افکار و اندیشه های بشری محسوب میشود به شرط آن که در راه صحیح استفاده شود. افراد باید برای ورود به دنیای مجازی اطلاعات کافی در اختیار داشته باشند تا دچار مشکلات مالی و اجتماعی نشوند، ارتباطات سالم در فضای مجازی و لزوم هوشیاری جوانان و خانوادهها نسبت به تهدیدات فضای سایبری در درجهی نخست اولویت قرار دارد.
کلمات کلیدی: ارزیابی شبکه های اجتماعی , اتلاف شبکه های اجتماعی , چت کردن در شبکه های اجتماعی , شبکههای اجتماعی , دانشآموزان, شورای عالِی , کسب درامد از شبکه های اجتماعی , , اینستاگرام, تبلیغات آنلاین, تولید محتوا, رسانه های اجتماعی, , مطلب منتخب , آموزش و پرورش , , مدیریت شبکه های اجتماعی , Social network advertising , social media marketing , آموزش , سواد رسانه ای , تبلیغات در شبکه های اجتماعی , کسب درامد از شبکه های اجتماعی , مدیریت شبکه های اجتماعی , استقبال از شبکه های اجتماعی , آسیب شبکه های اجتماعی , کاربران شبکه های اجتماعی ,