تبلیغات شبکه های اجتماعی | آموزش کسب و کار در شبکه های اجتماعی | تبلیغات تلگرام | تبلیغات اینستاگرام | نمایندگی فروش ممبر فالور آموزش شبکه های اجتماعی | آموزش اینستاگرام | آموزش تلگرام | تبلیغات تلگرام | تبلیغات اینستاگرام | تبلیغات لینکدین | آموزش لینکدین | پنل شبکه های اجتماعی | فروش ممبر | فروش فالور | شبکه های اجتماعی
اینترنت از جمله فناوریهای نوین ارتباطی و اطلاعاتی است که در فضای مجازی میان رایانهها هر روز مخاطبان بیشتری به خود جلب میکند. حجم انبوه اطلاعات موجود در این فضا، امروزه به یکی از عمدهترین منابع اطلاعاتی و مطالعاتی برای پژوهشهای علمی تبدیل شده است. این در حالی است که ایران هنوز جایگاه ممتازی در این حوزه ندارد و ناگزیر است، با توجه به شتاب پیشرفتهای موجود، در سالهای آینده، ضریب نفوذ و کیفیت دسترسی به اینترنت را توسعه بخشد.
از سوی دیگر این فناوری نوین با وجود همه مزایا و فرصتهایی که در اختیار پژوهشگران قرار داده، در صورت عدم استفاده صحیح منجر به بروز آسیبهای جدید اجتماعی از جمله اعتیاد به اینترنت، تعارض هویت فرهنگی، اختلاط و مسخ فرهنگی و … میشود، پژوهش حاضر از این دو بعد به بررسی اجمالی اینترنت در ایران میپردازد.
● مقدمه
«اینترنت»، Internet را باید بزرگترین سامانهای دانست که تاکنون به دست انسان طراحی، مهندسی و اجرا شده است. این سامانه شبکهای عظیم از میلیونها رایانه است که کاربران مختلف و اهداف محاسباتی متعددی دارد ولی در نهایت به صورت یک شبکهجهانشمول، واحد و در مقیاس جهانی به هم متصل است. این فضای مجازی تاکنون تاثیر عمیقی بر میزان داناییها و جهانبینیها داشته و میلیونها انسان در سراسر دنیا میتوانند به سرعت به اطلاعات گوناگون به صورت آن لاین دسترسی داشته باشند.
پیدایش اینترنت در جهان به دهه ۱۹۶۰ میلادی باز میگردد، زمانی که دولت ایالات متحده امریکا براساس طرحی موسوم به آرپا (ARPA) مخفف “آژانس تحقیق پروژههای پیشرفته” که در آن زمان برای کارکردهای دفاعی به وجود آمده بود، این طرح را اجرا کرد. طرح این بود که کامپیوترهای موجود در شهرهای مختلف با اطلاعات ذخیره شده خود بتوانند در صورت نیاز به هم متصل شوند و اطلاعات را به یکدیگر منتقل کنند.
در سال ۱۹۶۱ چهار رایانه در ۲ ایالت مختلف آمریکا به هم مرتبط شدند و شبکه آرپانِت را ایجاد کردند. در دهه ۱۹۷۰ با تعریف پروتکلهای جدید از جمله TCP که تا به امروز رواج دارد، آرپانت شهرت بیشتری یافت و هسته اصلی شبکهای از رایانههای به هم مرتبط شد. بعدها در سال ۱۹۹۳ میلادی نام اینترنت روی این شبکه گذاشته شد و وب یا WWW (World wide web) به معنی تار جهانگستر توسط آزمایشگاه اروپایی فیزیک ذرات Cern)) به خاطر نیاز آنها به دسترسی آسانتر به اطلاعات موجود بر روی اینترنت ابداع شد. در این روش اطلاعات به صورت مستندات صفحهای بر روی شبکه اینترنت قرار میگیرد و به وسیله یک مرورگر وب قابل مشاهده است و هم اکنون کارکردهای بسیاری دارد.
پنج اصل برای ساخت کسب و کار اینترنتی
● اینترنت در جهان
سرعت رشد پدیدههای نوین تکنولوژیک در کشورهای پیشرفته به مراتب بیش از کشورهای در حال توسعه و جهان سوم است. براساس آخرین آمار سازمان ملل متحد، تعداد کاربران اینترنت در جهان از مرز یک میلیارد نفر گذشته است و پیش بینی میشود این رقم تا سال ۲۰۱۱ به دو میلیارد نفر برسد. هم اینک درصد کاربران اینترنت در آسیا ۶/۳۶ درصد، اروپا ۷/۲۷ درصد، آفریقا ۵/۳ درصد، آمریکای شمالی ۸/۱۸ درصد، آمریکای جنوبی ۷/۹ درصد و اقیانوسیه ۵/۱ درصد گزارش شده است.
کشورهای امریکا و چین دارای بیشترین شمار کاربران اینترنتی هستند. کاربران اینترنتی در رژیم صهیونیستی، فنلاند و کره جنوبی نیز به ترتیب با متوسط زمان ۵/۵۷ ، ۳/۴۹ و ۲/۴۷ ساعت در ماه برای استفاده هر کاربر از اینترنت، به لحاظ مدت زمان آن لاین بودن در جهان پیشتازند.
بنابر آمارهای سال ۲۰۰۷ از مرکز اطلاعات شبکه اینترنت چین (Cnnic)، تا پایان سال گذشته (۲۰۰۷) تعداد کاربران اینترنت در این کشور به ۲۱۰ میلیون نفر رسید که این میزان ۵ میلیون نفر کمتر از تعداد کاربران در ایالات متحده بوده است. پیش بینیها نشان میدهد که در سال ۲۰۰۸ با وجود رشد چشمگیر کاربران چینی به دلیل جمعیت زیاد چین تنها ۱۶ درصد از مردم این کشور به اینترنت دسترسی داشته باشند، این در حالی است که متوسط جهانی اتصال به اینترنت ۱/۱۹ درصد از کل جمعیت دنیاست. (خبرگزاری مهر، ۲۵/۸/۸۶)
در میان کشورهای عربی نیز، امارات متحده عربی در رتبه اول است، کویت جایگاه دوم را در اختیار دارد. از هر یک هزار نفر جمعیت امارات ۳۰۸ نفر کاربر اینترنتی هستند که این رقم برای کویت ۲۷۶ نفر، قطر ۲۶۹ نفر، بحرین ۲۱۳ نفر و لبنان ۱۹۶ نفر در هر یکهزار نفر است. (جام جم، ۵ دی ۸۶)
تعداد ۳۵ کشور آفریقایی تنها ۲۵ میلیون کاربر دارند، همچنین حدود ۳۰ کشور در جهان است که واژه اینترنت در آنها واژهای غریب و نامأنوس است، چون ضریب نفوذ اینترنت در این کشورها کمتر از یک درصد گزارش شده است.
در مجموع کشورهای گروه هشت (G۸) ۱۵ درصد جمعیت جهان را در اختیار دارند و دارای بیش از ۵۰ درصد از کل کاربران جهانی اینترنت هستند.
در مقابل شمار کاربران اینترنت در ۵۰ کشور افریقایی روی هم رفته از شمار افراد آنلاین در فرانسه کمتر است. اما سرعت رشد اینترنت و فراگیری آن در برخی کشورهای در حال توسعه و از جمله اروپای شرقی و آسیا بیان کنند،امکان رقابت این کشورها با جهان پیشرفته در نفوذ اینترنت و کاربری آن است. مؤسسه تحقیقاتی (OVUM) به تازگی کشورهایی را معرفی کرده که ضریب نفوذ اینترنت در آنها به سرعت در حال افزایش است. ایرلند، ترکیه، یونان، تایلند، روسیه، هند، فیلیپین، اکراین، ویتنام و اندونزی از جمله این کشورها هستند.
● اینترنت در ایران
ورود اینترنت به ایران به آغاز دهه ۱۳۷۰ شمسی باز میگردد، در سال ۱۳۷۱ (یعنی فقط ۱۵ سال پیش) دانشگاههای صنعتی شریف و گیلان توسط مرکز تحقیقات فیزیک نظری به شبکه اینترنت وصل شدند تا با دنیای خارج ایمیل رد و بدل کنند.
سال ۱۳۷۲ ایران به شبکه جهانی اینترنت پیوست و نخستین مرکز رایانهای که به طور رسمی در ایران به شبکه جهانی اینترنت وصل شد، مرکز تحقیقات فیزیک نظری ایران بود. در حال حاضر نیز این مرکز یکی از مراکز مهم خدمات اینترنت در کشور است. یکسال بعد (۱۳۷۳)، موسسه ندارایانه تأسیس شد و پس از راه اندازی اولین بولتن بورد (BBS)، در عرض یک سال اولین وب سایت ایرانی داخل کشور را راه اندازی کرد. سال ۱۳۷۴ نیز مجلس شورای اسلامی، تأسیس شرکت «امور ارتباطات دیتا» را تحت نظر شرکت مخابرات ایران تصویب کرد که مسئولیت توسعه خدمات دیتا در سطح کشور را به طور انحصاری در اختیار آن شرکت قرار داده است. بنابراین شاید هیچ پدیده دیگری در طول سالهای اخیر به انداز? اینترنت در ایران رشد صعودی نداشته است. افزایش تصاعدی ضریب نفوذ اینترنت در ایران و در کنار آن تأثیر افزایش تعداد سایتها، وبلاگها و پایگاههای اطلاع رسانی روی این شبکه جهانی، نیازمند بررسیهای جامعه شناختی است. در حال حاضر اینترنت در ایران چند سرویس اساسی مانند پست الکترونیکی، چت وب، وبلاگ، یوزنت، فروم و تلنت را ارائه میدهد. اما هر روزه سرویسهای جدیدی ابداع میشود که مشخصات بخشهایی از هر یک از سرویسهای فوق را دارند.
طبق آمارهای رسمی اعلام شده از سوی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، تعداد کاربران اینترنت در ایران در سال گذشته ۶ میلیون نفر بوده است. روند رو به رشد اینترنت در ایران طی سالهای اخیر، توجه به ابعاد مختلف و چالشهای پیش روی آن را ضروری کرده است.
● ایران در میان سایر کشورها
تازهترین گزارش اتحادیه جهانی مخابرات (ITU) در آخرین ماههای سال ۲۰۰۷ نشان میدهد که قاره پرجمعیت آسیا ۶/۳۶ درصد از کاربران اینترنت جهان را در اختیار دارد که سهم خاورمیانه در این بین ۷/۲ درصد است. در این میان سهم ایران نزدیک به یک درصد است.
به گزارش ایتنا – پایگاه اینترنتی وزارت ارتباطات – تعداد کاربران اینترنت در خاورمیانه و شمال افریقا طی سال ۲۰۰۷ بیش از ۸۴ میلیون نفر اعلام شده است. در میان کشورهای آسیایی به غیر از چین؛کشورهای اندونزی، ترکیه و مالزی نیز جایگاه ویژهای دارند.
در ایران، ضریب نفوذ اینترنت در ماه دسامبر ۲۰۰۷ به ۶/۲۵ و تعداد کاربران اینترنت در ایران به ۱۸ میلیون نفر رسید. (گزارش ITU، دی ماه ۸۴) اما آمارهای معاونت برنامهریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری در آذرماه امسال آماری ارائه کرد که خوش بینی ITU را رد میکند براساس این گزارش، ضریب نفوذ اینترنت در ایران از ۱۱ به ۱/۱۶ درصد ارتقا یافته است این در حالی است که افزایش میزان دسترسی و نفوذ اینترنت تا ۳۰ درصد کل جامعه در برنامه چهارم توسعه پیش بینی شده بود. ضمن این که قرار شد تا پایان سال ۸۸، تعداد کاربران اینترنت پرسرعت نیز به ۲۵ درصد کل کاربران افزایش یابد.
از سوی دیگر ایران در سال ۲۰۰۲ با ۵/۵ میلیون نفر کاربر و در سال ۲۰۰۵ با ۵/۷ میلیون نفر کاربر به ترتیب ضریب نفوذی معادل ۵/۷ و ۸/۱۰ درصد داشته است، با این حال این ضریب نفوذ هنوز ۴۰ درصد کمتر از کشورهای پیشرفته است.
ایران هرچند از نظر تعداد کاربر اینترنت در غرب آسیا و خاورمیانه در جایگاه ممتازی ایستاده است اما از نظر ضریب نفوذ در جایگاه پنجم قرار دارد و کشورهای امارات، قطر و کویت در جایگاه بالاتری هستند. جای امیدواری است که میزان کاربران اینترنت در ایران تنها در یکسال (۲۰۰۷) با رشد ۲۹۰۰ درصدی در مقایسه با سالهای قبل رو به رو بوده است، یعنی این که ایران در سالهای آینده به رقیبی جدی برای امارات و کویت تبدیل خواهد شد.
دفتر مطالعات فناوری نوین مرکز پژوهشهای مجلس نیز، شاخصهای دسترسی دیجیتال (IDAI)، فرصت دیجیتال (DOI) و انتشار فناوری اطلاعات و ارتباطات را بررسی و تصریح کرده است، ایران در زمینه شاخص فرصت دیجیتال در بین ۱۸۰ کشور جهان رتبه ۹۵ بوده است، در حالی که بحرین، قطر، ترکیه، مالزی، عربستان و چین رتبههای به ترتیب ۳۳، ۴۴، ۵۸، ۵۹، ۷۲ و ۷۴ را کسب کرده اند و ایران در تمامی معیارهای این شاخص زیر میانگین جهانی قرار دارد.
● اشاره به برخی دلایل ضعف اینترنت در ایران
ایران در سالهای اخیر توانسته است در بسیاری از فناوریها پیشرفت قابل توجهی داشته باشد ولی براساس اذعان مسئولان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در زمینه رشد فناوری ارتباطات و اینترنت از برنامه توسعه و پیش بینی شده عقب است. پیش بینیها از ضریب نفوذ ۲۵ تا ۳۰ درصد در پایان برنامه پنج ساله چهارم (۱۳۸۸) خبر میدهد در حالی که رسیدن به این میزان دسترسی با توجه به نرخ موجود – ۱/۱۶ درصد – کمی بعید به نظر میرسد. اما چرا نام ایران با وجود داشتن جمعیت ۷۰ میلیونی و جوان و دستیابی به بسیاری از پیشرفتهای علمی هنوز در جمع کشورهای پرکاربر و با ضریب نفوذ بالا دیده نمیشود؟ در این زمینه میتوان دلایل متنوعی را ذکر کرد؛ فیلترینگ سایتها، انحصار دولت در بخش ارائه خدمات اینترنتی، نبود روابط متقابل بین بخش دولتی و خصوصی، بیتوجی به بومی کردن فرهنگ اینترنت و بالاخره قیمت بالای اینترنت در ایران، مهمترین دلایل هستند.
کشورهایی مانند کره جنوبی در سال ۲۰۰۰، حدود ۱۹ میلیون کاربر و در سال ۲۰۰۶ نزدیک به ۳۴ میلیون کاربر داشت. یعنی در مدت ۶ سال ضریب نفوذ اینترنت خود را از ۶/۳۹ به ۶۷ درصد رساند. در جدول آمارهای تهیه شده، یکی از نکتههای قابل توجه، تسخیر ۸/۷۷ درصدی فضای اینترنتی دنیا، توسط فقط ۲۰ کشور است. در هر صورت برخی کارشناسان معتقدند تا زمانی که سیاستگذاری درستی در زمینه استفاده از ظرفیتهای اینترنت برای توسعه در امر تجارت، بانکداری، اقتصاد، آموزش، بهداشت، کشاورزی و انتقال دانش و فناوری انجام نشود، نمیتوان چندان توقع داشت که میزان دسترسی به اینترنت پرسرعت در ایران به رشد پیش بینی شده در برنامه چهارم توسعه برسد.
شاید به همین دلیل است که مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی با انتشار گزارشی ضمن تاکید بر نقش اینترنت در پیشرفت کشور، خواستار توسعه زیرساختها، فرهنگسازی، آموزش و اقتصادی شدن قیمت اینترنت در کشور شد. در گزارش مرکز پژوهشهای مجلس در این زمینه تصریح شده است:
محاسبه ضریب نفوذ اینترنت کشور مستلزم وجود آمار تعداد کاربران است که متأسفانه در کشور ما به دلیل زمانبر و هزینهبر بودن تهیه آمار در بسیاری از عرصه ها از جمله در مورد تعداد کاربران اینترنت اطلاعات دقیق و مطمئنی وجود ندارد و سازمانها و نهادهای مجری فناوری اطلاعات و ارتباطات، با استفاده از روشها و فرمولهای تخمینی غیردقیق، غیرعلمی و بزرگ نمایانه به اعلام تعداد کاربران در کشور میپردازند. براساس این گزارش از لحاظ تعداد کاربر اینترنت در منطقه، ایران پس از کشورهای ترکیه و پاکستان در رده سوم قرار دارد، لکن از لحاظ ضریب نفوذ اینترنت در کشورها، ایران در رده دهم و البته در جایگاهی بالاتر از عربستان، پاکستان، مصر و سوریه قرار گرفته است.
همچنین کارشناسان در خصوص کندی شاخص ضریب نفوذ اینترنت در ایران هشدارمیدهند از جمله محمد نهاوندیان، رئیس اتاق بازرگانی ایران، از این که شاخص ضریب نفوذ اینترنت در ایران و نیز استفاده بنگاههای اقتصادی از تجارت الکترونیکی ناچیز است، انتقاد کرده و خواستار تلاش بیشتر بخش خصوصی و دولت برای اصلاح آن شده است. وی با بیان این که ضریب نفوذ اینترنت در کشورمان در سال ۲۰۰۵ حدود ۱/۱۰ درصد بوده است. افزود: براساس اطلاعات منتشر شده، کشورمان در رتبه ۱۰۵ در شاخص فرصت دیجیتال قرار داشته که در شاخص گروه زیرساخت و بهره برداری پیشنهاد شده از سوی سازمانهای جهانی، نمره بسیار هشداردهندهای است و در حالی که در این فاصله کشور ترکیه رتبه یک جهانی را به خود اختصاص داده و مراکش ۳۶ پله صعود کرده اما کشورمان در وضعیت خوبی قرار نگرفته است.
بنابراین یکی از موانع عمده پیشرفت فناوری اینترنت در کشور را میتوان براساس گزارش مرکز پژوهشهای مجلس انحصار دولت و عدم همکاری با بخش خصوصی دانست.
دفتر مطالعات ارتباطات و فناوریهای نوین مرکزپژوهش ها؛ با بررسی ساختار و تعرفههای توزیع اینترنت در ایران تصریح کرده است: وجود انحصار دولتی در بازار تأمین پهنای باند کشور و همچنین مداخله بخش دولتی و رقابت با بخش خصوصی در توزیع و عرضه پهنای باند و وجود رگولاتور در بدنه بخش دولتی موجب اجحاف به مصرفکنندگان نهایی اینترنت و بخش خصوصی میشود ضمن این که چنین انحصار و رقابت ناسالمی اساساً در تضاد با روح قوانین سیاستهای کلان جمهوری اسلامی به خصوص سیاستهای کلان نظام پیرامون اصل ۴۴ قانون اساسی و سند چشم انداز ۲۰ ساله است.
مرکز پژوهشها اضافه کرده که برای حذف این انحصار لازم است سیاستگذاران و تصمیم گیرندگان کشور با درک صحیح از بازار اینترنت موجود کشور و کیفیت نامناسب دسترسی کاربران به اینترنت و حذف رانتهای دولتی، با ایجاد یک بستر حقوقی مناسب بخش دولتی را از امور اجرایی و بازرگانی (خرید و فروش) پهنای باند منع کرده و جایگاه و شأن دولت را به عنوان سیاستگذار، قانونگذار و ناظر بر حسن اجرای مقررات حفظ و در همین حال به بخش خصوصی برای حضور در یک بازار رقابتی سالم کمک کنند زیرا وجود چنین بازار رقابتی کامل و سالمی موجب کاهش قیمتها و بهبود کیفیت خدمات بخش خصوصی خواهد شد.
همچنین براساس آییننامه خدماتدهی اینترنت مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۳۸۰، بخش دولتی به عنوان تأمین کننده انحصاری پهنای باند معرفی شده است و شرکتهای توزیع کننده و عرضه کننده اینترنت و سازمانهای دولتی و دانشگاهها باید پهنای باند مورد نیاز خود را از بخش دولتی تأمین کنند که با توجه به انحصاری بودن پهنای باند، بازار فروش اینترنت در عرصه تامین باند در انحصار کامل قرار گرفته است، بدین معنی که تنها سیاستگذار و قیمتگذار در این عرصه دولت است در حالی که دولت با اتخاذ سیاست گذاری و قیمت گذاری مناسب و اقتصادی میتواند موجبات دسترسی بیشتر و با کیفیتتر مردم به اینترنت را فراهم کند، اما حضور بخش دولتی در عرصههای مختلف توزیع و عرضه اینترنت منجر به ایجاد یک بازار ناسالم و غیررقابتی خواهد شد.
ده ایده کسب و کار اینترنتی برای علاقمندان به کارآفرینی اینترنتی
● دولت و توسعه اینترنت
با وجود انتقاداتی که غالباً از سوی مجلس و بخش خصوصی به عملکرد ضعیف و کند دولت در مسیر توسعه اینترنت پرسرعت مطرح میشود. دولت طی سالهای اخیر گامهای بلندی برای از میان بردن موانع برداشته است؛ از جمله این که وزیر ارتباطات در ماههای اخیر اعلام کرد: اقدامات اجرایی برای رفع شکاف دیجیتالی صورت گرفته و به زودی بیش از ۹۰ درصد مردم کشور میتوانند به اینترنت دسترسی یابند. وزیر ارتباطات با پذیرفتن ضعفهای موجود در زمینه دسترسی به اینترنت پرسرعت و با باند پهن، افق روشنی را برای آن ترسیم میکند.
بنابر اعلام رسمی وزارت ارتباطات مجموع بودجه IT در زمینه گسترش فناوری اطلاعات ۱۲۰ میلیارد تومان است، مجموع بودجه زیر ساختی این وزارتخانه در شرکتها ۵۲۰ میلیارد تومان و مجموع بودجه شرکتهای مخابراتی در استانها و تهران ۳۹۲۲ میلیارد تومان است، بنابراین در بخش IT و ICT (اینترنت و توسعه آن) بودجه دقیقی مشخص نشده است. اما در این بخش و نیل به دولت الکترونیکی، دولت، برنامه تشویق بخش خصوصی را در امر سرمایه گذاری در دستور کار دارد.
به دلیل همکاری همین بخش، دبیر شورای عالی فناوری اطلاعات مطمئن است که تا پایان برنامه چهارم توسعه تعداد کاربران اینترنت معمولی به ۲۰ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر و کاربران اینترنت پرسرعت به بیش از یک میلیون نفر برسد.
وی در مورد شبکه اینترنت ملی میگوید: این شبکه که در حال حاضر مرحله پایلوت خود را میگذارند، خدماتی چون اینترنت پرسرعت و دسترسی روستاهای کشور به اینترنت با سرعت ۲.M.B ارائه خواهد کرد. در شبکه اینترنت ملی روستاهای کشور با مراکز اینترنت شهری مرتبط خواهند شد.
اما یکی از مهمترین موانع رشد اینترنت در کشور بالا بردن تعرفه دسترسی به آن است، عدهای از کارشناسان اقتصادی افزایش سرمایه گذاری بخش خصوصی و رقابتی شدن بازار ارائه خدمات اینترنت را منجر به کاهش تدریجی قیمتها میدانند. سلیمانی، وزیر ارتباطات نیز عقیده دارد: کشوری مانند ایران باید بتواند امکاناتی مانند پهنای باند را با قیمتی نزدیک به رایگان در اختیار مردم قرار دهد، به این معنا که تسهیلات به اندازهای ایجاد شود که امکان استفاده از آن برای همه وجود داشته باشد. گزارشهای موجود نشان میدهد که به رغم اعلام کاهش ۵۰ درصدی قیمت اینترنت در ماههای گذشته قیمت ISPها هیچ گاه پایین نیامده است. (ایسنا، ۲۲ اردیبهشت ۸۵)
● تاثیرها و پیامدهای اینترنت
هرچند که هنوز دسترسی به اینترنت پرسرعت در ایران با موانعی رو به روست – که به برخی از آنها اشاره شد – اما سرعت رشد دسترسی به اینترنت طی سالهای گذشته نشان دهند? تعداد بالای متقاضیان اینترنت است. متقاضیانی که علاوه بر دستگاهها و ادارات اجرایی، خدماتی و آموزشی، جوانانی هستند که معمولاً براساس مقاصدی چون تفریح و سرگرمی، دوستیابی، جستجوی اطلاعات علمی و … به فضای مجازی اینترنت متصل میشوند. گفته میشود که شمار افرادی که هر روز خواهان ورود به این فضا هستند، در حال افزایش است و نیز هر روز تعداد افرادی که در زندان این فضا اسیر میشوند که ساعات بسیاری از شبانه روز را در اینترنت میگذرانند، در حال ازدیاد است، به همین دلیل در کنار استعمال مواد مخدر شیمیایی و سنتی از اینترنت تحت عنوان «اعتیاد مدرن» یاد میشود. اعتیادی که با ورود مظاهر مدرن به کشورهای مختلف تعداد زیادی از افراد – به ویژه جوانان – را به خود مبتلا کرده است.
یک صاحبنظر در مسایل فرهنگی و اجتماعی با اشاره به این که ۸۰ درصد پرسه زدنهای اینترنت جوان و نوجوانان در دنیا و از جمله ایران در سایتهای ضداخلاقی صورت میگیرد، گفت: دوستیابیهای اینترنتی از طریق فضای چت روم، خودکشی اینترنتی، سرقت اینترنتی و افزایش فاصله میان دنیای واقعی، تخیلی و مجازی، پرسه زدن در سایتهای به شدت غیراخلاقی و ضدارزشی، مقولهای است که هویت یابی و هویت جویی جوانان در ابعاد جنسی، فکری، اخلاقی و دینی را تحت تاثیر قرار میدهد.
پژوهشگران آسیبهای اجتماعی رابطه تنگاتنگی را بین رشد لجام گسیخته فناوری اطلاعات از جمله اینترنت و انفجار اطلاعات در جوامع و بروز آسیبهای اجتماعی و بزهکاری از جمله اعتیاد به اینترنت میبینند، به گفته دکتر علم الهدایی یکی از همین پژوهشگران، این آسیب از سال ۱۹۹۰ در دنیا مطرح شد و عامل وابستگیها و اختلالهای عمدتاً عاطفی، روانی، اخلاقی، فکری، فرهنگی و حتی جسمانی است، در حالی که اعتیاد به مواد مخدر ابعاد محدودتری دارد. بر این اساس اعتیاد مدرن در طیف وسیعتری عمل میکند و منجر به تخریب دو طیف سنی شامل ۶ تا ۱۵ سال و ۱۵ تا ۲۹ سال میشود. این در حالی است که اعتیاد سنی بیشتر در طیف سنی ۱۵ تا ۳۴ سال مشاهده میشود. (همشهری، ۳ آبان ۸۴)
مقوله اعتیاد مدرن، نخستین بار توسط فردی به نام «یانگ» در سال ۱۹۹۶ مطرح شد که به کاربران اینترنت که عمدتاً از جوانان و نوجوانان هستند، اشاره میکند. بنابر تعاریف موجود از اعتیاد مدرن، استفاده خارج از حد متعارف از اینترنت موجب ایجاد وابستگی شدید روانی و فکری شده و کاربر عادت میکند، به یک فضای غیرواقعی پناه برده و زندگی کند. این اعتیاد خود مقدم? آسیبهای روانی مانند افسردگی، انزوا، افت تحصیلی و مشکلات شغلی است.
یکی دیگر از آسیبهای اعتیاد مدرن که میتوان آن را به طور مستقل بررسی کرد، هویت نامشخص کاربر است، نوجوانانی که در مرحله تکوین هویت به سر میبرند درگشتزنیهای مکرر در فضای اینترنت، خود را با هویتهای نامشخص و مبهمی رو به رو میبینند که به آنان پیامهای مختلف و حتی متناقض ارسال میکنند. این شیوه ارتباطی نه تنها فرصت رابطه چهره به چهره را از جوان و نوجوان میگیرد. بلکه، اغلب موارد هویتهای نامشخص با خوراکهای مضر ذهنی او را تغذیه میکنند. البته نامشخص بودن هویت ارسال کنند. پیام، خود عاملی است تا بیشتر پیامش از سوی کاربر نوجوان پذیرفته شود و چه بسا در ذهنیت خود، از آن فرد یا افراد تابویی میسازد که با واقعیت فاصله دارد.
سوء استفاده جنسی از کودکان و نوجوان نیز یکی از آسیبهای اعتیاد مدرن است، این آسیب که در کشورهای پیشرفته بیشتر مشاهده میشود در صورت رشد غیرقابل کنترل اینترنت در کشور و ورود بی ضابطه به مدارس و خانهها در ایران نیز قابل مشاهده خواهد بود. نوجوانی که به طور مستقل به اینترنت در خانه و مدرسه دسترسی دارد، گاهی از طریق اتاقهای چت مورد اغفال و سوء استفاده جنسی قرار میگیرد. بنابراین پیش از شیوع چنین خطراتی در بین نوجوانان جامعه ما، ضروری است تا تدابیری اندیشیده شود و مفاهیم و آسیبهای فناوریهای نوین و نحوه استفاده صحیح از آنها توسط رسانههای جمعی آموزش داده شود. به گفته برخی کارشناسان مسائل اجتماعی، جامعه کاربران میلیونی اینترنت در۱۰ سال آینده باید از امروز تعلیم ببینند.
● نگاهی کلی به چالشهای اینترنت در ایران
آگاهی از چالشها و تهدیدهای اینترنت میتواند ارائه هرگونه آموزش برای جوانان و نوجوانان را تسهیل کند. شناخت ابعاد مختلف اینترنت به برنامههای آموزشی در این زمینه جنبه واقع بینانهتری میبخشد. البته اینترنت بیش از چالش، فرصتی است که با شناخت چالشها میتوان به صورت بهینه به آن فرصت دست یافت. بنابراین ذکر چالشها به معنی حذف این فناوری یا نادیده گرفتن مزایای عدیده آن نیست.
برخی از این ابعاد به شرح زیر است:
۱) ابعاد امنیتی – اطلاعاتی
اینترنت امروزه وسیلهای برای یکپارچگی گروههای اجتماعی و برپایی میتینگهای سیاسی است. علاوه بر این جاسوسی اینترنتی، انتقال اطلاعات محرمانه و آموزشهای مخرب مانند عملیات تروریستی آموزههای گروههای ضاله و رواج شایعات و خرافات با کمک این فناوری جدید ارتباطی ممکن است.
۲) ابعاد اجتماعی
اینترنت علاوه بر ارتباطات نامتعارف و غیراخلاقی میان برخی اقشار جوان میتواند به ایجاد جرایم جدید اینترنتی، گسست میان نسلی، ایجاد مطالبات جدید اجتماعی، تهدید بنیان خانواده، تغییر سریع نقشهای اجتماعی و خلق هویتهای نوین، اعتیاد اینترنتی، شکل گیری خرده فرهنگهای مخالف با فرهنگ غالب و … منجر میشود.
۳) ابعاد سیاسی
دشوار شدن نظارت بر جریان آزاد اطلاعات و رشد گروهها و شبه گروههای سیاسی، انتقال اندیشهها و اظهارنظرهای معاند به داخل نظام، ایجاد گروههای فشار و ذینفوذ مجازی، ایجاد مطالبات سیاسی جدید، آزادی بیان، تضعیف نقش دولتها در کنترل ملتها، ورود بازیگران جدید به عرصه سیاست داخلی و مناسبات بین المللی، افزایش همگرایی گروههای داخلی و خارجی همفکر، انتشار اطلاعات محرمانه سازمان سیاسی، کاهش نفوذ رسانههای ملی ، داخلی و … از جمله چالشهای عرصه سیاسی اینترنت است.
۴) ابعاد فرهنگی
شاید بیشترین و عمیقترین مشکل و تهدید اینترنت را بتوان در این بعد مطرح کرد، که مهمترین آن، تبادلات فرهنگی غیرقابل کنترل، تهاجم فرهنگی، انتقال هنجارها وارزشهای غربی، ایجاد انگارههای انتقادی در مباحث دینی و بالاخره تحریک قومیتهاست.
● نتیجه گیری
همانطور که اشاره شد، اینترنت را در ایران میتوان از دو جنبه مورد بررسی قرار داد، نخست وضعیت این شبکه جهانی در کشور است که نشان میدهد، اینترنت موقعیت ممتازی در ایران ندارد. طی سالهای اخیر تلاش شده تا میزان ضریب نفوذ اینترنت افزایش یابد و دسترسی به اینترنت پرسرعت تسهیل شود. همین تلاشها منجر به رشد این ضریب تا ۱/۱۶ درصد شده که از متوسط ضریب نفوذ جهانی (۶/۱۶ درصد) چندان فاصلهای ندارد. اما هنوز رتبه ایران در توسعه شبکه، شمار کاربران، فرصت شاخص دیجیتالی و زیرساختها از متوسط جهانی عقبتر است و این ضعف بیشتر ناشی از نبود گامهای هماهنگ و تعریف پروژههای ملی در زمینه فناوری اطلاعات است.
کارشناسان داخلی معتقد به تغییر سیستم ارائه اینترنت در کشورند تا این بخش برای سرمایه گذاران غیردولتی سودآور باشد. به گفته شهریار پورآذین – یکی از همین کارشناسان – تا زمانی که دولت نخواهد این گونه خدمات را سودآور کند، در این زمینه رشد نخواهیم داشت. بنابراین دولت باید با تسهیل مقررات و کاهش قیمت دسترسی به اینترنت بستر مناسبی را برای فعالیت بخش خصوصی در این عرصه فراهم کند.
اما از جنبه دیگر، اینترنت به عنوان فضای مجازی با جذابیتهای خاص خود مانند دسترسی به حجم بالای اطلاعات در زمینههای گوناگون، امکانات صوتی و تصویری و امکان ایجاد ارتباط با افرادی فراتر از مرزهای جغرافیایی و زبان مشترک و … متقاضیان بسیاری دارد و در کشورهای در حال توسعه و از جمله ایران نیز میزان تقاضا برای دستیابی به آن به سرعت در حال افزایش است و مقوله ابتلا به «اعتیاد مدرن» هم روی دیگر اینترنت و فضای مجازی است که جوانان و نوجوانان را درگیر کرده است. متأسفانه تاکنون برخلاف آسیبهای اجتماعی متداول حداقل در ایران افراد، خانوادهها و نهادهای فرهنگی، آموزشی و تربیتی توجه چندانی به آسیبهای جدید اجتماعی مانند «اعتیاد اینترنتی» نداشته و حساسیت زیادی نسبت به این مسائل نشان ندادهاند. بنابراین حوزه اینترنت در ایران همانند هر رسانه جدید الورودی نیازمند توجه همزمان به دو روی سکه است، اینترنت به عنوان فناوری اطلاعاتی نوین از یکسو نیازمند توسعه و سرمایه گذاری است، چرا که به تبادل اطلاعات و پیشرفت های علمی و فرهنگی میان کشورها کمک میکند ولی از سوی دیگر با توجه به نبود نظارت و فضای بدون مرز جریان اطلاعات امکان ورود عناصر و اطلاعات غیراخلاقی وجود دارد. این اختلاط فرهنگی همیشه مفید نیست و عادت به استفاده از این فضا به خصوص در بین جوانان و نوجوانانی که در مرحله تثبیت هویت اجتماعی قرار دارند، باعث پیدایی تعارض فرهنگ، اعتیاد به اینترنت و رواج عادات و آداب غیربومی و .. میشود، بنابراین نگاهی جامع و تدوین سند ملی IT و رویکرد نو و متعادل به این آسیب جدید از سوی سیاستگذاران ضروری است.
منابع:تابناک،ویستا
کاملا درسته ایران دارای اینترنت مناسبی نیست باید بهتر بشه
بله همینطوره اگه بتونن تدابیر خوبی رو برای این بستر فراهم کنند ،بعضی موقع ها وقتمون تلف نمیشه